Jest ona sprawowana w formie:
1) rodzinnej
2) instytucjonalnej

Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu.

1) rodzina zastępcza:

a) spokrewniona,
rodzinę zastępczą spokrewnioną tworzą małżonkowie lub osoba, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.

b) niezawodowa,

c) zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna;
rodzinę zastępczą zawodową lub rodzinę zastępczą niezawodową tworzą małżonkowie lub osoba, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.

2) rodzinny dom dziecka

Rodziną zastępczą może zostać osoba, która:

• daje rękojmię należytego sprawowania opieki nad dziećmi;

• jest zdrowa;

• posiada odpowiednie warunki bytowe i materialne umożliwiające zaspokojenie potrzeb dziecka w zakresie:

– rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego, -właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, -wypoczynku i organizacji czasu wolnego;

• nie była i nie jest pozbawiona władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska nie była jej ograniczona ani zawieszona;

• wypełnia obowiązek alimentacyjny;

• nie jest ograniczona w czynnościach prawnych.

Wskazane jest, aby kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zastępczej posiadali konkretne umiejętności z zakresu opieki i wychowania dziecka, współpracy z instytucjami działającymi na rzecz dziecka oraz współpracy z rodziną naturalną dziecka.
Osoba, która chce zostać rodziną zastępczą powinna posiadać predyspozycje, które pozwalają właściwie opiekować się dzieckiem – być odpowiedzialna, troskliwa, wyrozumiała i jednocześnie konsekwentna, cierpliwa i wymagająca.

I co dalej ?

• Kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka są muszą posiadać świadectwo ukończenia szkolenia realizowanego przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej lub przez ośrodek adopcyjny.

• Na wniosek kandydata posiadającego świadectwo ukończenia szkolenia, organizator rodzinnej pieczy zastępczej wydaje zaświadczenie kwalifikacyjne zawierające potwierdzenia ukończenia szkolenia oraz spełniania warunków do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz opinię pedagogiczno-psychologiczną.
• Z kandydatami spełniającymi warunki do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, na ich wniosek, zawiera się umowę o utworzeniu rodziny zastępczej zawodowej lub rodzinnego domu dziecka.
• Wniosek należy złożyć w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Częstochowie, ul. Polskiej Organizacji Wojskowej 2.
• W przypadku rodziny zastępczej zawodowej umowę zawiera się na co najmniej 4 lata, z prowadzącymi rodzinny dom dziecka umowę zawiera się na co najmniej 5 lat.
• Od dnia przyjęcia pod opiekę pierwszego dziecka przysługuje wynagrodzenie.
• W rodzinie zastępczej zawodowej w tym samym czasie może przebywać nie więcej niż 3 dzieci, w rodzinnym domu dziecka nie więcej niż 8 dzieci.
• Okres pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych.
• Rodzina zastępcza zawodowa, prowadzący rodzinny dom dziecka mają prawo do czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem w związku z wypoczynkiem w wymiarze 30 dni kalendarzowych w okresie 12 miesięcy.
• W rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinnym domu dziecka na wniosek prowadzących można zatrudnić osobę do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich.

Dokumenty, które należy złożyć, aby rozpocząć proces kwalifikacji na szkolenie dla kandydatów na rodzinę zastępczą

Wspieranie rodziny:

• Wspieranie rodziny jest prowadzone w formie:
  1) pracy z rodziną;
  2) pomocy w opiece i wychowaniu dziecka.
• Wspieranie rodziny jest prowadzone za jej zgodą i aktywnym udziałem,
  z uwzględnieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego
• Rodzina może otrzymać wsparcie przez działania:
  1) instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny;
  2) placówek wsparcia dziennego;
  3) rodzin wspierających

  Praca z rodziną:

• Praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie:
  1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;
  2) terapii i mediacji;
  3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;
  4) pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;
  5) organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń
  oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej „grupami wsparcia” lub „grupami
  samopomocowymi”.
• Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia
  dziecka poza rodziną.
• Do zadań asystenta rodziny należy w szczególności:
  1) opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami
  rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym, o którym mowa w art. 11
  ust. 1;
  2) opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej
  pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem
  pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;
  3) udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym
  w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa
  domowego;
  4) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;
  5) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;
  6) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych
  z dziećmi;
  7) wspieranie aktywności społecznej rodzin;
  8) motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
  9) udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy
  zarobkowej;
  10) motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu
  kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności
  psychospołecznych;
  11) udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach
  psychoedukacyjnych;
  12) podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia
  bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
  13) prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
  13a) realizacja zadań określonych w ustawie z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu
  kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. z 2020 r. poz. 1329);
  14) prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
  15) dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku,
  i przekazywanie tej oceny podmiotowi, o którym mowa w art. 17 ust. 1;
  16) monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
  17) sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
  18) współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi
  organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami
  specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
  [19) współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa
  w art. 9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
  (Dz. U. z 2021 r. poz. 1249), lub innymi podmiotami, których pomoc przy
  wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.]
  <19) współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą diagnostyczno-
  -pomocową, o których mowa w art. 9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
  o przeciwdziałaniu przemocy domowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1249 oraz
  z 2023 r. poz. 289 i 535), lub innymi podmiotami, których pomoc przy
  wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.>